Mordownik (pantofelki, trzewiczki Matki Boskiej, omiag, omiak, koniki) – tak nazywany jest w różnych regionach tojad mocny (Aconitum firmum syn. Aconitum napellus)
Właściwości i wykorzystanie:
* Uzyskiwana z tojadu akonityna i wyciągi z korzenia zastosowane na skórę i śluzówki wywołują mrowienie i pieczenie a ostatecznie znieczulenie. Podane doustnie w bardzo niskich dawkach działają przeciwgorączkowo, zwalniają akcję serca. Preparaty z bulw stosowane są jako leki w chorobach przeziębieniowych przebiegających z gorączką, jako lek o działaniu immunomodulującym (normalizujący zaburzoną funkcję układu immunologicznego), w preparatach homeopatycznych. Nalewki z bulw i akonityna używane są zewnętrznie jako lei przeciwbólowe w neuralgiach. Ze względu na toksyczność akonitynę wycofano z lecznictwa wielu krajów.
* Tojad mocny znano i uprawiano już od starożytności jako roślinę trującą i ozdobną. Tojadem miano otruć Arystotelesa, a Dioskurides twierdził, że roślina jest tak silnie trująca, iż zabija skorpiony. W renesansie był najczęściej stosowaną trucizną w Europie. W 1561 roku Matthiolus pisał o wprobowaniu jego właściwości trujących na zbrodniarzu w Rzymie i Pradze. Rehabilitacji tojadu jako rośliny leczniczej przeprowadził w 1762 roku A. Störck, wiedeński aptekarz.Stosowano go głównie jako środek przeciwpadaczkowy, antyneuralgiczny, w migrenach i spazmach.
* Tojad mocny wykorzystywany jest także do utrwalania osypujących się zboczy – jego grube i mocne korzenie stanowią doskonałe wzmocnienie dla otaczającej je darni.
W medycynie stosowany jest korzeń oraz otrzymany z niego alkaloid – akonityna. Surowiec zawiera: 0,4-1,1% alkaloidów diterpenowych głównie o charakterze estrów (akonitynę, mezakonitynę, hypakonitynę, napelinę, neolinę) oraz alkoholoaminy (akoninę, mezakoninę, hypokoninę i inne), alkaloidy aprorfinowe (magnofloryne), katecholoaminy (noradrenalinę, dopaminę). Z korzenia tojadu wyizolowano około 20 alkaloidów w postaci estrów i alkoholoamin (które są słabo toksyczne). U niektórych podgatunków przeważa mezakonityna, silniejsza od akonityny. Alkaloidy – akonityna, mezakonityna i hypakonityna działają początkowo pobudzająco a następnie porażająco na nerwy czuciowe. Wywołują znieczulenie miejscowe, blokują zakończenia nerwowe na płytce motorycznej oraz działają porażająco na ośrodkowy układ nerwowy. Dawka toksyczna surowca wynosi 0,3-2 g. Tak duża rozpiętość spowodowana jest znacznie większą zawartością toksycznych alkaloidów w korzeniach młodych roślin.
Pliniusz Starszy nazwał go „arszenik roślinny” z racji wspomnianych już właściwości trujących. Nazwa łacińska pochodzi od greckiego en akonias = nagie, niedostępne skały, lub greckiego i łaacińskiego aconitum = jadowita roślina. Teofrast natomiast łacińską nazwę rodzajową tojadu wywodzi od miasta Akanos (Aconae). Według mitologii greckiej tojad powstał ze śliny trójgłowego psa Cerbera, stróża Hadesu.
Na stronie została wykorzystana rycina pochodząca ze starodruków (ze strony Rare Books from the MBG Library).
